Khái niệm “Kết cấu thép†(KCT) là để chỉ những kết cấu chịu lá»±c chÃnh là m bằng thép của các công trình xây dá»±ng. Nó bao gồm các quá trình: giải pháp kết cấu, công nghệ chế tạo, phÆ°Æ¡ng pháp dá»±ng lắp. Mức Ä‘á»™ phát triển kết cấu thép vừa đảm bảo phục vụ cho kinh tế xã há»™i, đồng thá»i thể hiện công nghệ kỹ thuáºt vá» luyện kim, gia công kim loại, khoa há»c và kỹ thuáºt xây dá»±ng.
HÌNH ẢNH MINH HỌA
Kết cấu thép là tổ hợp các cấu kiện khác nhau như: dầm, cột, sà n; liên kết với nhau tạo nên những kết cấu và công trình đáp ứng nhiệm vụ sỠdụng.
1.1. LỊCH SỬ PHÃT TRIỂN KẾT CẤU THÉP
1.1.1. Trên thế giới [12], [13], [14]
Kết cấu kim loại xuất hiện muá»™n hÆ¡n so vá»›i các kết cấu truyá»n thống nhÆ° gá»—, gạch đá. NgÆ°á»i ta tìm thấy kết cấu kim loại sá»›m nhất ở Trung Quốc dÆ°á»›i dạng gang thô, gang đúc khi nung sắt trên 13000C. Ở châu Âu, đến thế ká»· 17 má»›i có kết cấu bằng gang. Lý do kết cấu thép ra Ä‘á»i muá»™n hÆ¡n và gặp nhiá»u hạn chế trong sá» dụng chủ yếu do kỹ thuáºt luyện kim. Sau nà y, việc phát minh ra các công nghệ luyện thép có hiệu quả thì việc sá» dụng thép trở nên phổ biến hÆ¡n, nhÆ° công nghệ luyện của Bessemer (Anh – 1856) và o giữa thế kỉ 19, Mactanh (Pháp – 1865)… Năm 1885,
N. Bê-nác-Äốt tìm ra phÆ°Æ¡ng pháp hà n hồ quang Ä‘iện bằng Ä‘iện cá»±c kim loại… Từ đó, kết cấu thép dùng liên kết hà n phát triển và trở nên phổ biến. Bên cạnh đó, lý thuyết tÃnh toán cÅ©ng đạt những tiến bá»™: Ä.I. Giurapxki (1822-1891) nghiên cứu và đưa ra cách tÃnh dà n có thanh xiên, P.S. Daxinski nghiên cứu phÆ°Æ¡ng pháp tÃnh toán cấu kiện chịu nén… N.C. Xtrelexki Ä‘Æ°a ra phÆ°Æ¡ng pháp tÃnh theo trạng thái giá»›i hạn, hợp lý hÆ¡n và tiết kiệm váºt liệu. Cà ng vá» sau quá trình sản xuất cà ng tinh luyện tốt hÆ¡n nhÆ° phÆ°Æ¡ng pháp thổi ôxy, thì giá thà nh sản xuất cà ng thấp đồng thá»i tăng chất lượng của kim loại. Thép đã trở thà nh má»™t loại hà ng hoá được sản xuất hà ng loạt Ãt tốn kém. Ngà y nay thép là má»™t trong những váºt liệu chÃnh và phổ biến nhất trong nghà nh xây dá»±ng. Thép được phân thà nh nhiá»u loại, cấp Ä‘á»™ để sá» dụng theo những mục Ä‘Ãch khác nhau, được các tổ chức đánh giá xác nháºn theo các tiêu chuẩn riêng.
1.1.2. Ở Việt nam
Cùng vá»›i váºt liệu bê tông cốt thép, thép là má»™t trong hai loại váºt liệu quan trá»ng nhất trong xây dá»±ng ở Việt Nam. Việt Nam có tiá»m năng to lá»›n vá» nguyên liệu quặng sắt đã sá»›m xây dá»±ng nhà máy gang thép, há»c há»i và váºn dụng những tiến bá»™
vá» kết cấu thép của Liên Xô và thế giá»›i, nhỠđó đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc sá» dụng váºt liệu thép. Những năm gần đây, việc sá» dụng thép đã phát triển nhanh chóng, là m kết cấu chịu lá»±c chÃnh trong phần lá»›n công trình công nghiệp, nhà nhịp lá»›n và nhiá»u công trình công cá»™ng khác thay dần cho bê tông cốt thép.
Trong thá»i kỳ thuá»™c địa Pháp từ cuối thế ká»· 19 đến đầu thế ká»· 20. Các công trình xây dá»±ng, công nghệ thi công liên quan đến thép Ä‘á»u do Pháp xây dá»±ng. Hầu hết các nhà công nghiệp và công trình nhịp lá»›n nhÆ° há»™i trÆ°á»ng, rạp hát Ä‘á»u dùng kết cấu thép. Và dụ Nhà hát lá»›n Hà Ná»™i, má»™t công trình nổi tiếng hoà n thà nh và o tháºp ká»· đầu tiên thế ká»· 20, kết cấu được xây dá»±ng hoà n toà n bằng gạch và thép. Mái vòm là cupôn sÆ°á»n, tá»±a trên và nh gối, váºt liệu sá» dụng là thép cacbon thấp, có cÆ°á»ng Ä‘á»™ tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng CT3. Các sà n nhà lá»›n, ban công, cầu thang Ä‘á»u là m bằng dầm thép tổ hợp Ä‘inh tán, các dầm thép hình và xây cuốn gạch tạo mặt sà n. Thá»i kỳ đó, cấu tạo sà n dạng nà y là phổ biến. Các nhà xưởng lá»›n bằng thép nhÆ°: nhà máy xe lá»a Gia Lâm, nhà máy rượu Hải DÆ°Æ¡ng, các hăngga máy bay ở Gia Lâm và Bạch Mai…Công nghệ và hình thức kết cấu là ở và o trình Ä‘á»™ Ä‘Æ°Æ¡ng đại: thép cacbon thấp, liên kết Ä‘inh tán, thép cán cỡ nhá», sÆ¡ đồ kết cấu cổ Ä‘iển.
Những năm 50-60: sau khi hòa bình láºp lại ở Äông DÆ°Æ¡ng, miá»n Bắc Việt Nam bắt đầu xây dá»±ng các nhà máy công nghiệp nặng và công nghiệp nhẹ là m cÆ¡ sở cho ná»n công nghiệp hoá. Lúc đó, thép là váºt liệu quý hiếm, nháºp hoà n toà n từ các nÆ°á»›c xã há»™i chủ nghÄ©a. PhÆ°Æ¡ng châm thiết kế kết cấu thép lúc nà y là : tiết kiệm ở mức cao nhất. Do đó, chỉ dùng thép cho những nhà xưởng lá»›n, có cầu trục nặng, cá»™t cao và nhịp rá»™ng nhÆ°: các nhà xưởng của Khu liên hợp Gang thép Thái Nguyên vá»›i những khung thép có dà n nhịp 30 đến 40m, cá»™t báºc đỡ cầu trục 20 đến 75tấn, dầm cầu trục nhịp 18m cao tá»›i 2m. Lượng thép tÃnh cho má»™t mét vuông sà n là khá lá»›n: 70 đến 100kg/m2. Sá» dụng kết cấu thép nhiá»u mà các nhà máy nà y đã được hoà n thà nh nhanh hÆ¡n so vá»›i việc dùng kết cấu bê tông, mang lại lợi Ãch đáng kể cho ná»n công nghiệp lúc đó.
Trong tháºp ká»· 70 và 80: Công tác xây dá»±ng chủ yếu là khôi phục các công trình bị phá hoại, xây dá»±ng những xưởng máy má»›i loại nhẹ. Ãp dụng rá»™ng rãi sÆ¡ đồ kết cấu há»—n hợp: cá»™t bê tông và dà n thép. Bắt đầu sá» dụng nhiá»u kết cấu tiá»n chế nháºp từ nÆ°á»›c ngoà i. Äiển hình là loại khung kho Tiệp. Äó là khung nhịp 12 đến 15m, dà n bằng thép ống, cá»™t thép cán tổ hợp và xà gồ là cấu kiện thà nh má»ng cán nguá»™i. Ngoà i ra, nhiá»u công trình dân dụng nhÆ° trÆ°á»ng há»c, bệnh viện do các tổ chức nhân đạo trợ giúp nháºp từ nÆ°á»›c ngoà i, được là m bằng kết cấu thép tiá»n chế 1 tầng và 2 tầng. Lúc nà y các yếu tố thuáºn tiện cho váºn chuyển, cho thi công nhanh đóng vai trò quan trá»ng hÆ¡n phÆ°Æ¡ng châm tiết kiệm thép.
Ở miá»n Nam Việt Nam trong thá»i kỳ đó, kỹ thuáºt xây dá»±ng đã được phát triển nhanh vá»›i sá»± há»— trợ của công nghệ phÆ°Æ¡ng Tây. Các xu hÆ°á»›ng thiết kế là giống nhÆ°
của phÆ°Æ¡ng Tây: thép được áp dụng rá»™ng rãi trong các công trình công nghiệp, xưởng đóng tà u, nhà cao tầng, hănga máy bay và cả nhà chung cÆ° nhiá»u tầng.
Những năm 90 đến nay: Cùng vá»›i sá»± phát triển nhanh chóng ngà nh xây dá»±ng, việc sá» dụng thép đã tăng nhanh chÆ°a từng thấy. Hầu nhÆ° kết cấu chịu lá»±c nhà xưởng là là m bằng thép. Nhiá»u giải pháp kết cấu má»›i (nhà thép tiá»n chế, khung không gian, kết cấu liên hợp …), váºt liệu thép cÆ°á»ng Ä‘á»™ cao, quan niệm tÃnh toán theo các tiêu chuẩn nÆ°á»›c ngoà i (tiêu chuẩn của Mỹ nhÆ° ASD, AISC.., Úc: AS 4100, Eurocode 3…) được nháºp vá» Việt nam, đã tạo nên những công trình vá»›i nhiá»u giải pháp kết cấu Ä‘a dạng phù hợp vá»›i mục Ä‘Ãch sá» dụng.
1.1.3. Xu hướng phát triển
Hiện nay, khi xây dá»±ng công trình kết cấu thép, các yếu tố chất lượng, thá»i gian Ä‘Æ°a công trình sá»›m Ä‘Æ°a và o sá» dụng được đặt lên hà ng đầu. Giá váºt liệu thép chỉ chiếm khoảng 50% giá trị kết cấu nên không nhất thiết phải cố giảm trá»ng lượng, sẽ ảnh hưởng đến chi phà chế tạo, dá»±ng lắp và là m cháºm thá»i gian xây dá»±ng.
Công nghệ chế tạo đã tiến bá»™, đặc biệt trong việc cắt và hà n, việc tạo hình nguá»™i. Ưu tiên chá»n những loại kết cấu tiện cho váºn chuyển dá»±ng lắp nhÆ° cấu kiện tổ hợp hà n (dầm, cá»™t) để thay thế cho những dạng kết cấu cÅ©.
Trong sá»± lá»›n mạnh của ná»n kinh tế và ngà nh xây dá»±ng, kết cấu thép ở Việt Nam có xu hÆ°á»›ng phát triển mạnh mẽ. Các công trình lá»›n sẽ được xây dá»±ng bằng thép. Lượng thép sá» dụng trong xây dá»±ng sẽ tăng Ä‘á»™t biến.
Các hướng phát triển sắp tới của kết cấu thép có thể là :
- Nhà tiá»n chế tiếp tục được sá» dụng ngà y cà ng nhiá»u;
- Kết cấu thép nhẹ, bao gồm kết cấu thà nh má»ng tạo hình nguá»™i, kết cấu hợp kim nhôm;
- Kết cấu sỠdụng thép ống, bao gồm cả kết cấu dà n không gian;
- Kết cấu nhà cao tầng.
Các kỹ sÆ° Việt Nam có đủ khả năng để nghiên cứu và thiết kế các loại công trình nà y. Nhiệm vụ cấp bách là đẩy mạnh sản xuất thép, chuyển giao công nghệ chế tạo má»›i, bằng cách xây dá»±ng má»™t số nhà máy để luyện thép, cán thép hình, thép tấm, và chế tạo kết cấu. Trong Ä‘iá»u kiện đó, chúng ta có thể tin rằng ngà nh xây dá»±ng công trình thép ở nÆ°á»›c ta sẽ được phát triển vượt báºc.
TRÌNH BÀY