Tiêu thụ trong nÆ°á»›c lao dốc, xuất khẩu khó khăn, trong khi sản phẩm nháºp khẩu ùn ùn khiến các doanh nghiệp thép VN cà ng lao Ä‘ao.
Trung Quốc chiếm hÆ¡n 50% lượng thép nháºp khẩu và o VN
Số liệu từ Hiệp há»™i Thép VN (VSA) cho thấy sản xuất thà nh phẩm của các doanh nghiệp (DN) thà nh viên trong 5 tháng đầu năm nay đạt 11,091 triệu tấn, giảm 21,8% so vá»›i cùng kỳ năm 2022; bán hà ng thép thà nh phẩm đạt 10,4 triệu tấn, giảm 19,3% so vá»›i cùng kỳ năm 2022. Ở chiá»u ngược lại, nháºp khẩu thép thà nh phẩm các loại vá» VN từ tháng 1 - 4.2023 khoảng 3,769 triệu tấn vá»›i trị giá hÆ¡n 3,162 tỉ USD, giảm 5,15% vá» lượng và giảm 24,36% vá» giá trị.
Nguy cơ thép ngoại 'đè' thép nội - Ảnh 1.
Sản xuất thép trong nÆ°á»›c lao Ä‘ao khi nhu cầu tiêu thụ giảm mạnh và hà ng nháºp khẩu vẫn không giảm
Äáng nói, sắt thép từ Trung Quốc luôn chiếm hÆ¡n 50% tổng lượng hà ng nháºp và o VN. Năm 2022, số liệu từ Táºp Ä‘oà n SUMEC (Trung Quốc) cho biết VN là thị trÆ°á»ng lá»›n thứ 2 mua thép các loại của Trung Quốc vá»›i hÆ¡n 5,46 triệu tấn, chiếm 10% tổng lượng thép xuất khẩu của nÆ°á»›c nà y. Lượng sắt thép mua từ Trung Quốc chiếm 46% tổng sản phẩm nÆ°á»›c ngoà i nháºp và o VN trong năm qua. Trong đó, thép cuá»™n cán nóng (HRC) là sản phẩm xuất khẩu chủ lá»±c của Trung Quốc sang VN. Theo Æ°á»›c tÃnh của Bá»™ Tà i chÃnh, VN Ä‘ang nháºp khẩu hÆ¡n 8 triệu tấn cuá»™n cán nóng má»—i năm, 40% trong số đó là nháºp từ Trung Quốc.
Má»™t số DN sản xuất trong nÆ°á»›c cho hay hiện thép HRC nháºp khẩu và o VN vá»›i thuế suất 0%. Äặc biệt, nhiá»u sản phẩm thép từ Trung Quốc nháºp và o VN cÅ©ng Ä‘ang được hưởng thuế suất Æ°u đãi đặc biệt 0% theo Hiệp định ACFTA mà VN và Trung Quốc Ä‘á»u tham gia. Äó là lý do thép Trung Quốc Ä‘ang ồ ạt "chảy" và o VN, khiến các DN ngà nh nà y lao Ä‘ao, thua lá»—.
Công ty CP Gang thép Thái Nguyên - Tisco báo cáo doanh thu thuần quý 1/2023 giảm 34% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c, đạt 2.445 tỉ đồng và do nhiá»u chi phà tăng khiến công ty lá»— hÆ¡n 19 tỉ đồng trong quý đầu năm nay, đánh dấu 3 quý lá»— liên tiếp. PhÃa Tisco cho biết, nguyên nhân là bởi những tháng đầu năm nay, thị trÆ°á»ng tiêu thụ thép gặp nhiá»u khó khăn, sản lượng và giá bán giảm trong khi giá nguyên liệu đầu và o cao.
TÆ°Æ¡ng tá»±, Công ty CP Thép Nam Kim tiếp tục nối dà i chuá»—i 3 quý lá»— liên tiếp trong quý đầu năm nay. Cụ thể, công ty có doanh thu hÆ¡n 4.374 tỉ đồng, giảm 38,8% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c và bị lá»— 49,4 tỉ đồng trong khi cùng kỳ năm trÆ°á»›c lãi hÆ¡n 590,7 tỉ đồng. Dù váºy, số lá»— quý 1/2023 đã thấp hÆ¡n so vá»›i khoản lá»— 419 tỉ đồng và 356 tỉ đồng của hai quý cuối năm 2022. Cùng cảnh ngá»™, Công ty CP thép Pomina ghi nháºn lá»— sau thuế gần 187 tỉ đồng trong quý 1/2023, thấp hÆ¡n nhiá»u so vá»›i số lá»— 461 tỉ đồng của quý 4/2022 và 716 tỉ đồng của quý 3/2022…
Ngay cả "anh cả" ngà nh thép nhÆ° Hòa Phát lợi nhuáºn cÅ©ng giảm trầm trá»ng, chỉ lãi 383 tỉ ađồng, giảm hÆ¡n 95% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c; Tổng công ty Thép VN có lãi gần 68 tỉ đồng, giảm 65% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c; Táºp Ä‘oà n Thép Tiến Lên có lãi 6,3 tỉ đồng, giảm 93% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c…
Phải bảo vệ ngà nh sản xuất trong nước
Táºp Ä‘oà n SUMEC dá»± báo nhu cầu tiêu thụ thép trong nÆ°á»›c của Trung Quốc năm nay vẫn yếu dẫn đến xuất khẩu có xu hÆ°á»›ng tăng. Quý 1/2023, lượng tồn kho phôi thép Äường SoÌ›n Ä‘aÌ£t mÆ°Ìc cao kỷ luÌ£c. Trong khi các nhà máy sản xuâÌt có xu hươÌng tiêÌp tuÌ£c sản xuâÌt và có thể bán dươÌi giá thà nh để có tiền mặt (do khó khăn về tà i chÃnh) thì phôi thép Ä‘ang Ä‘ược xuâÌt khẩu trở laÌ£i trong năm nay… Việc tăng cÆ°á»ng xuất khẩu của Trung Quốc sẽ gây sức ép vá»›i thị trÆ°á»ng VN ngay sát bên, đặc biệt trong bối cảnh thị trÆ°á»ng bất Ä‘á»™ng sản, xây dá»±ng vẫn trầm lắng khiến nhu cầu tiêu thụ lao dốc và hà ng loạt DN lao Ä‘ao.
Là ngà nh công nghiệp nặng cÆ¡ sở của má»—i quốc gia nên Ä‘a số các nÆ°á»›c thà nh công vá» phát triển kinh tế Ä‘á»u xác định thép là ngà nh kinh tế mÅ©i nhá»n, hà ng đầu và táºp trung đầu tÆ° phát triển. Trung Quốc đã áp dụng các chÃnh sách khuyến khÃch phát triển nhÆ° miá»…n giảm thuế, hoà n thuế đối vá»›i thép hợp kim, thép cây, thép cuá»™n, thép tấm cuá»™n cán nóng... để đẩy mạnh xuất khẩu. Ngược lại nÆ°á»›c nà y áp dụng thuế chống bán phá giá đối vá»›i các sản phẩm thép từ những nÆ°á»›c muốn xuất khẩu và o Trung Quốc. Từ đó, ngà nh thép Trung Quốc phát triển mạnh và hiện Ä‘ang dẫn đầu vá» sản lượng trên thế giá»›i. Mỹ, Hà n Quốc và hà ng loạt nÆ°á»›c thuá»™c châu Âu đã tăng cÆ°á»ng các biện pháp phòng vệ thÆ°Æ¡ng mại đối vá»›i các sản phẩm thép nháºp khẩu để bảo vệ sản xuất trong nÆ°á»›c.
Tại VN, công suất sản xuất của ngà nh thép Ä‘ang xoay quanh mức 29 - 30 triệu tấn/năm, vượt xa nhu cầu sá» dụng trong nÆ°á»›c. Chỉ có má»™t số rất Ãt các sản phẩm đặc biệt chÆ°a sản xuất hoặc sản xuất chÆ°a đáp ứng được nhu cầu, còn lại đại Ä‘a số sản phẩm từ thép xây dá»±ng, thép cuá»™n cán nóng, cán nguá»™i, tôn mạ… các DN trong nÆ°á»›c đã đáp ứng hoà n toà n và tháºm chà đang xuất khẩu sang nhiá»u thị trÆ°á»ng có tiêu chuẩn khắt khe nhÆ° Mỹ, châu Âu, Canada, Nháºt Bản, Hà n Quốc.
Äáng chú ý, để xuất khẩu sang các nÆ°á»›c, DN phải đáp ứng được giấy chứng nháºn sản phẩm theo tiêu chuẩn của riêng từng nÆ°á»›c khá khắt khe. Trong khi đó, chúng ta vẫn chấp nháºn tiêu chuẩn cÆ¡ sở, tức tiêu chuẩn do DN tá»± soạn và công bố. Äiá»u nà y khiến nhiá»u sản phẩm nháºp khẩu và o thị trÆ°á»ng ná»™i địa dá»… dà ng, thoải mái.
Chuyên gia kinh tế Ngô Trà Long cho rằng thép là ngà nh sản xuất quan trá»ng đối vá»›i ná»n kinh tế của bất kỳ quốc gia nà o. Trong nhiá»u năm qua các DN Việt đã ná»— lá»±c để phát triển, từng bÆ°á»›c Ä‘Æ°a sản xuất trong nÆ°á»›c đáp ứng nhu cầu của thị trÆ°á»ng. VN rất cần há»c táºp kinh nghiệm của nhiá»u nÆ°á»›c nhÆ° Mỹ.
NÆ°á»›c nà y đã mạnh tay sá» dụng nhiá»u biện pháp phòng vệ thÆ°Æ¡ng mại, nhất là áp thuế rất lá»›n để bảo vệ sản xuất trong nÆ°á»›c dù từ trÆ°á»›c đến nay vẫn nháºp khẩu các sản phẩm thép rất nhiá»u. Song song đó, tiêu chuẩn kỹ thuáºt của hỠđã được công bố rất sá»›m, đầy đủ. Äể sản phẩm thép xuất khẩu được sang thị trÆ°á»ng nà y không phải dá»… và chỉ có những DN lá»›n, đảm bảo chất lượng má»›i là m được. VN cÅ©ng phải mạnh tay hÆ¡n nữa, nhất là cần xem xét, bổ sung các tiêu chuẩn chung của thế giá»›i, đảm bảo sản phẩm nháºp khẩu và o thị trÆ°á»ng trong nÆ°á»›c đầy đủ chất lượng để bảo vệ cả DN lẫn ngÆ°á»i tiêu dùng.
Nháºp dá»…, xuất khó, doanh nghiệp lao Ä‘ao
Trong khi thép ngoại nói riêng và thép Trung Quốc nói chung ồ ạt nháºp và o VN vá»›i thuế suất 0% thì thép VN xuất khẩu sang nhiá»u nÆ°á»›c phải chịu thuế rất cao. Và dụ, thép HRC của các nhà sản xuất VN bán và o thị trÆ°á»ng Thái Lan chịu thuế hÆ¡n 42%. Hay nhÆ° thép cán nguá»™i từ VN (sá» dụng nguyên liệu thép cán nóng nháºp khẩu từ lãnh thổ Äà i Loan và Hà n Quốc) khi xuất khẩu và o thị trÆ°á»ng Mỹ bị áp thuế lên hÆ¡n 450% nhÆ°ng cÅ©ng sản phẩm nà y từ Trung Quốc và o VN chỉ phải chịu thuế chống bán phá giá dao Ä‘á»™ng trong khoảng 4,43 - 25,22%; thép cuá»™n và thép dây nháºp khẩu và o VN chỉ chịu thuế chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thÆ°Æ¡ng mại là 6,3%…