Äiá»u nà y cho thấy, áp lá»±c cạnh tranh không chỉ đến từ thép nháºp khẩu, mà còn đến từ chÃnh DN nếu không định hình được đầu và o (sản xuất) và đầu ra (thị trÆ°á»ng).
Thép Trung Quốc ồ ạt đổ bộ
Theo số liệu thống kê từ Hiệp há»™i Thép Việt Nam (VSA), hiện tổng năng lá»±c sản xuất của ngà nh thép trong nÆ°á»›c khoảng 30 triệu tấn/năm (đứng đầu các nÆ°á»›c Äông Nam Ã), trong khi ngà nh thép Việt Nam má»›i hoạt Ä‘á»™ng dÆ°á»›i 70% công suất thiết kế. ÄÆ¡n cá», đối vá»›i thép xây dá»±ng, tổng công suất của các nhà máy Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng ở mức 12 triệu tấn/năm, nhÆ°ng sản lượng tiêu thụ năm 2017 chỉ đạt 9,1 triệu tấn.
Tương tự, nhu cầu thép không gỉ (gồm cả cán nóng và cán nguội) trong nước hiện ở mức 490.000 tấn/năm, nhưng năng lực sản xuất trên 700.000 tấn, khiến các nhà máy sản xuất inox (thép không gỉ) chỉ hoạt động 50-55% công suất thiết kế.
Cuá»™c chiến thÆ°Æ¡ng mại Hoa Kỳ - Trung Quốc đã bùng nổ, DN trong nÆ°á»›c sẽ bị ảnh hưởng không nhá». Vì thế, VSA luôn khuyến cáo DN thép Việt Nam không nên tiếp tay cho việc chuyển xuất xứ thép Trung Quốc thà nh xuất xứ Việt Nam, để xuất sang các nÆ°á»›c khác.
Ông NGUYỄN VĂN SƯA,
Phó Chủ tịch VSA
CÅ©ng theo VSA, 5 tháng đầu năm nay, các DN thà nh viên của VSA đã sản xuất hÆ¡n 9,67 triệu tấn thép thà nh phẩm các loại (tăng 24%), và bán hà ng đạt 6,69 triệu tấn (bao gồm cả xuất khẩu 1,56 triệu tấn). Dù sản xuất trong nÆ°á»›c tăng mạnh, nhÆ°ng các DN thÆ°Æ¡ng mại cÅ©ng đã chi trên 4 tá»· USD để nháºp khẩu hÆ¡n 5,68 triệu tấn sắt thép các loại (tăng 1,9%).
Trong đó nháºp khẩu lá»›n nhất từ Trung Quốc, vá»›i khối lượng chiếm gần 50% vá»›i trị giá hÆ¡n 1,83 tá»· USD. Äáng nói, trong số đó có những loại sản phẩm DN ná»™i đã sản xuất được, tháºm chà dÆ° thừa nhÆ° thép xây dá»±ng, tôn mạ mà u, thép cuá»™n cán nguá»™i.
ChÃnh vì váºy, dÆ° thừa nguồn cung ngà y cà ng trở nên trầm trá»ng hÆ¡n khi hoạt Ä‘á»™ng xuất khẩu gặp nhiá»u khó khăn do hà ng rà o tá»± vệ ở nhiá»u quốc gia. Hiện ASEAN vẫn là thị trÆ°á»ng xuất khẩu chÃnh, chiếm tá»›i hÆ¡n 67% tổng lượng thép thà nh phẩm xuất khẩu. Tiếp đến là các thị trÆ°á»ng Hoa Kỳ (11,28%), EU (5,07%), Äà i Loan (3,42%), Hà n Quốc (3,15%).
Nguyên nhân khiến lượng thép nháºp khẩu từ Trung Quốc gia tăng mạnh, được cho do chÃnh sách cải tổ ngà nh thép của nÆ°á»›c nà y. Trong kế hoạch 5 năm giai Ä‘oạn 2016-2020, để cải tổ ngà nh thép, ChÃnh phủ Trung Quốc Ä‘Æ°a ra 2 biện pháp chÃnh: tăng tÃnh táºp trung của ngà nh thép thông qua các hoạt Ä‘á»™ng mua bán và sáp nháºp (M&A), vá»›i mục tiêu 10 DN thép lá»›n nhất sẽ nắm giữ 60% thị phần (từ mức 35% năm 2015).
Vá» phÃa tổng cầu, Trung Quốc cÅ©ng kÃch cầu tiêu thụ thép thông qua các chÃnh sách, nhÆ° há»— trợ thị trÆ°á»ng bất Ä‘á»™ng sản vá»›i các biện pháp giảm lãi suất cho vay, giảm tá»· lệ dá»± trữ bắt buá»™c, giảm tá»· lệ đặt cá»c mua nhà và bá» các quy định rà ng buá»™c ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i sở hữu bất Ä‘á»™ng sản tại Trung Quốc; giảm thuế tiêu thụ để kÃch cầu ô tô (chiếm khoảng 8% nhu cầu tiêu thụ thép); tăng chi tiêu đầu tÆ° công (tăng trưởng 20% trong giai Ä‘oạn 2016-2017).
Những giải pháp trên đã được Trung Quốc thá»±c thi quyết liệt trong 2 năm trở lại đây và có những kết quả hết sức tÃch cá»±c. Chẳng hạn, nhu cầu ná»™i địa tăng trưởng tốt, bức tranh ngà nh thép Trung Quốc đã trở nên sáng sủa hÆ¡n; cùng vá»›i đó là lợi thế khi ảnh hưởng từ sá»± dÆ° thừa công suất của quốc gia đối vá»›i ngà nh thép thế giá»›i đã giảm đáng kể.
Tuy nhiên, trong giai Ä‘oạn 2014-2016, các nhà máy thép của Trung Quốc vẫn dÆ° thừa công suất, đã khiến DN thép nÆ°á»›c nà y chấp nháºn thua lá»—, bán dÆ°á»›i giá thà nh để đẩy mạnh xuất khẩu. Cạnh tranh không là nh mạnh và phá giá của DN Trung Quốc đã ảnh hưởng tá»›i rất nhiá»u nÆ°á»›c lân cáºn và hà ng loạt biện pháp chống bán phá giá được thá»±c thi trong giai Ä‘oạn nà y.
TÃnh đến nay, thép Trung Quốc Ä‘ang phải chịu 121 rà o cản thÆ°Æ¡ng mại nhÆ° thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp và đình chỉ thÆ°Æ¡ng mại của nhiá»u quốc gia, Việt Nam cÅ©ng đã áp dụng thuế tá»± vệ đối vá»›i các sản phẩm thép nháºp khẩu từ Trung Quốc.
Thanh lá»c DN nhá»
Tác Ä‘á»™ng rõ nét nhất của ngà nh thép trÆ°á»›c sá»± cạnh tranh từ thép nháºp khẩu là mặt hà ng tôn mà u. Theo số liệu thống kê cuối năm 2017, thị trÆ°á»ng tôn mà u Việt Nam có quy mô 3,5 triệu tấn/năm, được chiếm lÄ©nh bởi các DN gồm CTCP Táºp Ä‘oà n Hoa Sen (HSG) vá»›i 34% thị phần, CTCP Thép Nam Kim (NKG) chiếm 16%, CTCP Tôn Äông à vá»›i 14% thị phần và Công ty Tôn PhÆ°Æ¡ng Nam vá»›i 7% thị phần.
HPG không dà nh quá nhiá»u cho xuất khẩu, vì chỉ cần 1 lệnh áp thuế chống bán phá giá là DN lao Ä‘ao. Bên cạnh đó, nguyên tắc của HPG là “không bá» trứng và o 1 giá»â€, tức chá»n xuất khẩu sang nhiá»u thị trÆ°á»ng chứ không riêng má»™t thị trÆ°á»ng nà o.
Ông TRẦN ÄÃŒNH LONG,
Chủ tịch HÄQT HPG
Trong quý I vừa qua, những DN nà y đã chứng kiến biên lợi nhuáºn giảm, do giá nguyên liệu đầu và o thép cuá»™n cán nóng tăng 10%, trong khi giá sản phẩm đầu ra chỉ tăng 1-2%, do phải cạnh tranh hà ng Trung Quốc. Không chỉ gặp khó khăn do giá nguyên liệu đầu và o, các DN thép còn phải đối mặt vá»›i sá»± xuất hiện của 2 ông lá»›n trong lÄ©nh vá»±c tôn mà u là CTCP Táºp Ä‘oà n Hòa Phát (HPG) và Táºp Ä‘oà n Thép Formosa Hà TÄ©nh (FHS).
FHS đã nháºn được giấy phép đầu tÆ° nhằm phát triển má»™t trong những tổ hợp thép lá»›n nhất trên toà n châu à ở khu vá»±c ven biển Hà TÄ©nh. Theo đó, trong giai Ä‘oạn 1, khu liên hợp bao gồm các nhà máy thép, cảng SÆ¡n DÆ°Æ¡ng và nhà máy nhiệt Ä‘iện 650MW, vốn đầu tÆ° 10,5 tá»· USD, có khả năng sản xuất 7,5 triệu tấn thép má»—i năm. Giai Ä‘oạn 2, công suất tăng đáng kể lên 22,5 triệu tấn thép.
Sau khi Ä‘i và o váºn hà nh, FHS được dá»± báo sẽ góp phần hoà n thiện chuá»—i giá trị thép của Việt Nam và là nhà sản xuất thép cuá»™n cán nóng duy nhất tại Việt Nam vá»›i sản lượng 6 triệu tấn/năm, đáp ứng 100% nhu cầu của thị trÆ°á»ng trong nÆ°á»›c (năm 2017 Việt Nam nháºp khẩu 5,5 triệu tấn thép loại nà y). Theo số liệu của VSA, FHS đã bán ra thị trÆ°á»ng 150.000 tấn thép cuá»™n cán nóng trong năm 2017 và 107.000 tấn trong quý I-2018.
thi truong thep cuoc canh tranh giua cac ong lon
Ảnh minh há»a: L.THANH
Nhiá»u dá»± báo cho rằng, nhá» sá»± phát triển mạnh mẽ của cÆ¡ sở hạ tầng trong nÆ°á»›c và thị trÆ°á»ng bất Ä‘á»™ng sản, thị trÆ°á»ng thép sẽ tăng trưởng 10-15% trong 2-3 năm tá»›i. Tuy nhiên, sá»± tăng trưởng hữu cÆ¡ nhÆ° váºy không đủ để tránh cuá»™c chiến già nh thị phần trong thị trÆ°á»ng tôn mạ vá»›i sá»± tham gia của những ông lá»›n má»›i.
Thá»±c tế, các DN nhÆ° HSG hay NKG đã chủ Ä‘á»™ng phát triển thế mạnh riêng của mình, Ä‘a dạng hóa sản phẩm và đẩy mạnh xuất khẩu. Chẳng hạn, HSG đã chủ Ä‘á»™ng mở rá»™ng hệ thống phân phối thông qua các cá»a hà ng bán lẻ trên toà n quốc, hay xuất khẩu 37% doanh số bán thép, cùng vá»›i việc thâm nháºp thị trÆ°á»ng ống nhá»±a để Ä‘a dạng hóa danh mục sản phẩm.
TÆ°Æ¡ng tá»±, NKG xuất khẩu 44% doanh thu thép và lên kế hoạch tham gia thị trÆ°á»ng thép tấm cho thiết bị gia dụng. Tuy nhiên, những bÆ°á»›c Ä‘i được cho là rất căn cÆ¡ nà y cÅ©ng không giúp các DN tránh được những tổn thÆ°Æ¡ng trong má»™t cuá»™c chiến mà đối thủ tá» ra vượt trá»™i.
Chủ động cạnh tranh
Theo nháºn định của các chuyên gia kinh tế, hiện tình hình tà i chÃnh các DN thép Trung Quốc đã khá»e mạnh hÆ¡n rất nhiá»u so vá»›i giai Ä‘oạn 2014-2016. Giá phôi và thép xây dá»±ng tại Trung Quốc còn Ä‘ang cao hÆ¡n tại thị trÆ°á»ng Việt Nam, nhá» chÃnh sách kÃch cầu tiêu thụ và thắt chặt nguồn cung. Do đó, thuế tá»± vệ vá»›i mục tiêu bảo vệ các DN thép trong nÆ°á»›c hiện gần nhÆ° đã không còn ý nghÄ©a.
Vấn đỠđặt ra khi thuế tá»± vệ hết hiệu lá»±c, ngà nh thép Việt Nam có khả năng Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i thép Trung Quốc hay không còn phụ thuá»™c và o chÃnh sách đầu tÆ° phát triển của DN nhằm gia tăng sức mạnh cạnh tranh. “Trong giai Ä‘oạn 2014-2015, Trung Quốc có chÃnh sách xuất khẩu bằng má»i giá nên hỠđã dùng các chÃnh sách trợ cấp, há»— trợ cho hà ng xuất khẩu.
Vì thế, giá thép Trung Quốc thấp hÆ¡n thép của Việt Nam khoảng 20-30%. Vá»›i thá»±c trạng nà y, chiến lược trÆ°á»›c mắt của chúng tôi là phải chinh phục được thị trÆ°á»ng trong nÆ°á»›c trÆ°á»›c khi nghÄ© đến xuất khẩu†- lãnh đạo má»™t DN thép chia sẻ.
Thá»±c tế, có không Ãt DN thép ná»™i đã chủ Ä‘á»™ng nâng cao năng lá»±c nhằm cạnh tranh trá»±c tiếp vá»›i các sản phẩm nháºp khẩu. ÄÆ¡n cá» HPG, vá»›i 2 dây chuyá»n cán thép thuá»™c giai Ä‘oạn 1 dá»± án Khu liên hợp thép Dung Quất dá»± kiến Ä‘i và o hoạt Ä‘á»™ng trong năm 2018. Các nhà máy cán thép Ä‘i và o hoạt Ä‘á»™ng giúp HPG tăng doanh thu, đặc biệt giúp tạo láºp thị trÆ°á»ng cho sản phẩm trÆ°á»›c khi nhà máy công nghệ lò cao Ä‘i và o hoạt Ä‘á»™ng và o đầu năm 2019, để khép kÃn hoà n toà n quy trình sản xuất.
Vá»›i việc hoà n thà nh khu liên hợp gang thép Dung Quất và o năm 2020, doanh thu của HPG Ãt nhất tăng gấp đôi năm 2017, trở thà nh DN thép xếp thứ 2 Äông Nam à và lá»t và o Top 50 công ty thép lá»›n nhất của thế giá»›i.
TÆ°Æ¡ng tá»±, HSG cÅ©ng Ä‘Æ°a và o sá» dụng 2 dây chuyá»n mạ kẽm má»›i ở Ninh Bình và Nghệ An, giúp HSG gia tăng tổng công suất lên thêm 36% (đạt 2,2 triệu tấn/năm). HÆ¡n nữa, 2 dây chuyá»n thép cuá»™n cán nguá»™i má»›i sẽ giúp HSG tá»± cung cấp nguyên liệu đầu và o để sản xuất tôn mạ và công ty cÅ©ng má»›i phát triển mảng ống nhá»±a, qua đó tạo Ä‘á»™ng lá»±c tăng trưởng trong dà i hạn.
Ngoà i 2 đại gia trên, các DN có quy mô vừa cÅ©ng đã có những ná»— lá»±c nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh. Chẳng hạn, CTCP Ãầu tÆ° thÆ°Æ¡ng mại SMC (SMC) đã chuyển dần từ hoạt Ä‘á»™ng thuần thÆ°Æ¡ng mại phân phối thép xây dá»±ng sang gia công chế biến. SMC hiện có 5 nhà máy vá»›i tổng vốn đầu tÆ° 750 tá»· đồng.
Dây chuyá»n tẩy mạ thép của SMC Ä‘ang ở giai Ä‘oạn cuối để hoà n thiện và tham gia chuá»—i sản xuất, đã góp phần Ä‘a dạng hóa nguồn nguyên liệu cÅ©ng nhÆ° cÆ¡ cấu sản phẩm. Trong khi đó, hệ thống nhà máy ống thép Sendo tiếp tục được đầu tÆ° mở rá»™ng, gia tăng công suất để đảm bảo chiến lược đến năm 2018 sản xuất 100.000 tấn/năm và lá»t và o nhóm 10 nhà sản xuất ống thép lá»›n nhất.
Kim Giang
Sà i Gòn Äầu tÆ°